HAK ÂŞIĞI AMASYALI FEDÂÎ BABA VE TASAVVUF KÜLTÜRÜ [GOD-LOVER FEDÂÎ BABA FROM AMASYA AND SUFI CULTURE]

• Main Author: Cafer Özdemir
• Format: Article
• Language: deu
• Published: Ankara Haci Bayram Veli University 2017-09-01
• Series: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi
• Subjects: Amasya; Fedai Baba; aşık; sufism; Bektashi tradition; Fedâî Baba; âşık; tasavvuf; Bektaşi geleneği
• Online Access: http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/2156/1595

Fedâî Baba 1855 yılında Amasya’nın merkez mahallelerinden Yassıçal’da doğmuş ve 1940 yılında ölmüştür. Farklı bir kişiliğe sahip olan bu âşığın çocukluğunda geceleri türbelerde yattığı rivayet edilmektedir. Bir süre Amasya’da medrese eğitimi almıştır. Bir rivayete göre eğitimini tamamlamadan medreseyi bırakmıştır. Tokat ili Erbaa ilçesinde medfun Şeyh Mahmut Veli’nin soyundan gelen Derunî Baba’dan tasavvuf ilmini almıştır. Birçok kerameti anlatılan âşığın bilinen iki yüz elli iki şiiri mevcuttur. Âşık tarzı şiir geleneğine uygun olarak rüyasında bade içip âşıklığa adım attığı bilinen Fedâî Baba saz çalamamakta, fakat irticalen şiir söyleme yeteneği bulunmaktadır. Bir Hak âşığı olarak Amasya ve civarını sıkça gezdiği için kendisi bir nevi gezici âşık konumundadır. Hem divan şiiri hem de halk şiiri geleneklerine uygun şiirler söylemiştir. Divan şiiri tarzındaki şiirleri, halk şiiri tarzında söylediği şiirlere göre dil açısından daha ağırdır. Başarılı bir âşık olduğu anlaşılan Fedâî Baba lirik bir üslûba sahiptir. “İlmi ledün, mürşit, zikir, dört kapı, ilahi aşk, tevhit” gibi tasavvuf geleneğinin temlerini dile getiren Fedâî Baba, Alevi-Bektaşi geleneğine mensup olduğu için şiirlerinde bu geleneğin izleri görülür. Tasavvuf ve Bektaşi kültürünün temel özelliklerini şiirlerinde ustaca harmanlamıştır. Amasya’nın Alevi-Bektaşi kültüründe önemli bir yeri vardır. Fedâî Baba, bu yörede güçlü bir etkisi olmasına rağmen hakkında fazla araştırma yapılmamış bir şahsiyettir. Çalışmada âşığın biyografisi üzerinde durulup şiirlerinden hareketle onun Alevi-Bektaşi kültüründeki önemi ve tasavvuf düşüncesi ortaya konmaya çalışılmıştır. Amasya’nın zengin bir değeri olarak görülmesi gereken bu âşık, yaşadığı dönemde halkı eğitmeye ve onlara doğru yolu göstermeye çalışmıştır. Seksen beş yıllık ömründe kendinden önceki geleneği başarılı bir şekilde devam ettirmiş ve Anadolu toplumu içerisinde kardeşlik bağı oluşturmaya çalışmıştır. Fedâî Baba was born in 1855 in Yassıçal, one of the central villages of Amasya, and he passed away in 1940. It is rumored that this Aşık who had a different personality stayed in tombs in his childhood. He studied madrasa in Amasya for a while. According to a widespread rumour, he left madrasa before he completed his education. In Erbaa, a town in Tokat province, he received the Sufi knowledge from Deruni Baba descended from entombed Sheikh Mahmut Veli. There are two hundred and fifty two known poems belonging to this Aşık whose miracles have been told. Fedâî Baba, known for his ingenuity in his dreams in accordance with the tradition of loveliest poetry, can not play the saz, but has the ability to sing poetic poem. He is a kind traveler as he frequently visits Amasya as a folk Aşık. He sang poems in accordance with both Ottoman and folk poetry styles. The poems which he composedin ottoman poetry style are more complex than his poems in folk poetry in terms of language. Fedâî Baba who seems to have the ability towards poetry has a lyrical style. It is seen that his poems reflect this tradition as he is a member of the Alevi Bektashi tradition, which expresses the essence of the Sufi tradition such as “İlmi ledün, mürşit, zikir, dört kapı, ilahi aşk, tevhit”. He masterfully blended the basic features of Sufism and Bektashi cultures in his poems. Amasya has an important place in Alevi Bektashi culture. Fedâî Baba has not been investigated much even though he had a strong influence in this area. In this work, his biography has been focused and in line with his poems his prominence and mysticism in Alevi Bektashi culture has been put forward. This Aşık, who should be considered as a value of Amasya, tried to educate the public and show the right way to them. In his eighty-five year long life, he continued the previous tradition successfully and tried to establish brotherhood within Anatolian society.