تحلیلی بر نقش زلزله در متروک‌سازی استقرار‌های شاخص دشت میمه (اصفهان) در صدر اسلام

• Main Authors: محمداسماعیل اسمعیلی جلودار, حمید پورداود, احمد صالحی کاخکی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: Alzahra University 2020-10-01
• Series: تاریخ اسلام و ایران
• Subjects: باستان‌لرزه‌شناسی; متون تاریخی; محوطه‌های تاریخی; دشت میمه اصفهان
• Online Access: https://hii.alzahra.ac.ir/article_5165_699acbdc488f26cf1b8cadc6afa5725a.pdf

زلزله‌خیز بودن ایران، در طول تاریخ باعث تخریب بسیاری از استقرارها و شهرها شده است؛ تا جایی که متون تاریخی- جغرافیایی نیز به این موضوع پرداخته‌اند. طبق این متون، در بعضی موارد به سبب آسیب‌های فراوان وارده و تخریب کلی شهر، امکان از نو ساختن و یا ادامۀ بقای آن استقرار در همان مکان وجود نداشته؛ به همین دلیل بازماندگان این زلزله‌های ویرانگر به‌ناچار در نزدیکی استقرار ویران‌شده و در پیوند با عوامل حیاطی که هر شهری به آنها وابستگی داشته است، استقراری جدید را ساخته­اند. ‌از نمونه­های بارز این‌گونه استقرارها، استقرارهای دشت میمه استان اصفهان نظیر رباط آغا کمال، ازان، میمه، وزوان و جوشقان ‌قالی است که همۀ آنها در یک بازۀ زمانی به علت زلزله‌های ویرانگری که در سده­های آغازین اسلامی رخ داده بود، متروک شدند و دوباره در پیوند با استقرارِ تخریب‌شده، استقرار جدیدی ساخته شده است. هدف از مطالعۀ حاضر، بررسی نقش زلزله در متروک‌سازی استقرار‌های تاریخی این دشت، بر پایۀ تحقیقات میدانی و کتابخانه­ای است. اصلی‌ترین سؤال پژوهش این است که چرا استقرار‌های شاخص دشت میمه در صدر اسلام در یک بازۀ زمانی مشابه به‌ ناگاه متروک شده و استقرار جدیدی در پیوند با آنها ساخته شده است؟ فرضیه مطرح شده آنچنان‌که متون تاریخی و شواهد میدانی نشان می‌دهد، زمین‌لرزه یا زمین‌لرزه‌هایی است که در اواسط قرن سوم قمری رخ داده و محدودۀ مورد مطالعه را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است.