بازخوانی اعتقادات شیعی در پارچه آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی اثر غیاث‌الدین علی یزدی با رویکرد شمایل شناسی اروین پانوفسکی

• Main Authors: شهره وزیری, احمد تندی
• Format: Article
• Language: English
• Published: Iranian Scientific Association of Visual Arts 2019-02-01
• Series: مبانی نظری هنرهای تجسمی
• Subjects: پارچه آرامگاه; شیخ صفی الدین اردبیلی; غیاث‌الدین علی یزدی; پانوفسکی
• Online Access: https://jtpva.alzahra.ac.ir/article_3960_8d0299e366d786fc4145704192b75652.pdf

آیین‌های مرتبط با آرامگاه مومنین صاحب‌نام و با دیانت از مهم‌ترین نمود‌های باورهای دینی است. بارزترین دلایل شکل‌گیری این آرامگاه‌ها احترام به شخص از دنیا رفته است، به امید آن‌که روانش از نیایش ادا شده توسط زائران مزار سود برد. مفاهیم نمادینی که در آرایه‌های مقابر دوره اسلامی به‌کار رفته‌، بر ‌اساس دیدگاه‌های هنرمندان مسلمان، ماهیتی معنوی پیدا کرده است. به‌همین خاطر هنرمندان مسلمان در بیان مفاهیم و صورت بخشیدن به آن به زبان تمثیل رو آوردند. در میان آرایه‌های آرامگاه،‌ پوشش بقاع از هنرنمایی بافندگان و دوزندگانی تهیه شده که یا از اخلاص و سرسپردگی، اثرخود را به آن آستان تقدیم نموده‌اند یا به سفارش بزرگی جامه عمل پوشانده‌اند. در دوره صفوی کاربرد عناصر نمادین شیعی در منسوجات، بخشی از سیاست حاکمان صفوی شیعه مذهب شد. از میان آنها، پارچه‌ای مخملی از غیاث‌الدین علی یزدی هنرمند بافنده صفوی وجود دارد که آن را جهت پوشش بقعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی با نقش محرابی بافته است. در این اثر غیاث‌الدین بازتاب اعتقادات شیعی زمانه را با بهره‌گیری از نقوشی نمادین و انتزاعی که بار اعتقادی و دینی دارد را منعکس کرده است. مقاله سعی دارد، درونمایه‌های نمادین نقوش تزیینی به‌کار رفته در این پارچه آرامگاهی، جهان بینی خالق این اثر و رابطه آن با مذهب شیعه را با رویکرد شمایل‌شناسانه اروین پانوفسکی مورد تفسیر قرار دهد. این اثر حاکی از این تفسیر است که از آدابی معنوی سرچشمه گرفته به‌طوری‌که بافنده از آن آگاهی داشته و ولایت را که از اصول مذهب تشیع است را با درایت در پارچه متجلی ساخته است.