تحلیل همدید بارش های حدی و فراگیر در کرانه های شرقی خزر

• Main Authors: امیرحسین حلبیان, علیرضا دهقانپور, زینب عاشوری قلعه رودخانی
• Format: Article
• Language: English
• Published: Ferdowsi University of Mashhad 2016-09-01
• Series: جغرافیا و مخاطرات محیطی
• Subjects: اقلیم شناسی همدید; الگوی گردشی; بارش; رویکرد محیطی به گردشی; فشار تراز دریا; کرانه های شرقی خزر
• Online Access: https://geoeh.um.ac.ir/article_30090_fb0559c60b165734523f9fe612ba250b.pdf
• ISSN: 2322-1682; 2383-3076

در این پژوهش به‌منظور شناسایی و تحلیل بارش های حدی و فراگیر در کرانه های شرقی خزر، ابتدا پایگاه دادۀ بارش روزانۀ این پهنه، تشکیل و نقشه های هم بارش روزانه از تاریخ 1/1/1340 تا 10/11/1383 (15992 روز) بر روی یاخته هایی به ابعاد 14*14 کیلومتر به روش کریجینگ میانیابی و ترسیم شد. برای هر روز بارش، بیشینه و درصد مساحت زیر بارش محاسبه گردید. بر این اساس، حدی ترین و فراگیرترین بارش ها شناسایی و 101 روز از شدیدترین و فراگیرترین بارش های منطقه بر اساس شاخص پایۀ صدک 99 ام برای بررسی انتخاب شد. سپس، با بهره گیری از رویکرد محیطی به گردشی و تحلیل خوشه ای پایگانی انباشتی به روش ادغام "وارد" بر روی نقشه های فشار تراز دریا، 5 الگویی که در بارش های حدی و فراگیر کرانه های شرقی خزر مؤثر بودند؛ شناسایی گردید. به‌منظور تحلیل این بارش ها در هر الگو، یک روز به‌عنوان روز نماینده بر اساس ضریب همبستگی با آستانۀ 95 درصد تعیین و در این روزها نقشه های فشار تراز دریا، ضخامت جو در ترازهای 500-1000 هکتوپاسکال، الگوی گردشی تراز 500 هکتوپاسکال، تابع جبهه زایی برای ترازهای 1000 و 500 هکتوپاسکال و همگرایی شار رطوبت برای ترازهای 925 و 1000 هکتوپاسکال ترسیم و تحلیل گردید. نتایج این پژوهش نشان از نمود آشکار پرفشار بر روی دریای سیاه در اغلب الگوها دارد. بررسی الگوی ضخامت جو نیز نشانگر دو فرود عمیق بر روی شرق مدیترانه و شمال غربی دریای خزر است. تحلیل تابع همگرایی شار رطوبت نیز آشکار ساخت که رطوبت بارش های حدی و فراگیر منطقه عمدتاً توسط جریان های بادی که از روی دریای خزر می وزند تأمین می شود و در درجه دوم دریاهای سیاه و مدیترانه در تغذیه رطوبت این بارش ها مؤثرند.