مقایسه سیاست‏های کاهش برداشت آب و افزایش راندمان آبیاری: مطالعه موردی استان خراسان رضوی

• Main Authors: شجاعت زارع, حمید محمدی, محمود صبوحی, محمود احمدپور برازجانی, سید احمد محدث حسینی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: Agricultural Planning, Economics, and Rural Development Research Institute (APERDRI) 2020-08-01
• Series: اقتصاد کشاورزی و توسعه
• Subjects: چاه‌های غیرمجاز; سیاست کاهش برداشت; کسری مخزن; راندمان آبیاری; هزینه‌های اجتماعی; خراسان رضوی
• Online Access: http://aead.agri-peri.ac.ir/article_122324_8b994fddeb1d05c50a3efbe270c067b1.pdf
• ISSN: 1022-4211; 2645-6443

به منظور مقایسه تأثیر سیاست کاهش برداشت آب از منابع آب زیرزمینی و سیاست افزایش راندمان آبیاری بر روی کسری مخازن آب‌های زیرزمینی، میزان تولید، خالص واردات، خالص منافع اجتماعی و درآمد کشاورزان در استان خراسان رضوی، پنج شهرستان شامل: مشهد، سبزوار، نیشابور، تربت‌جام و تربت‌حیدریه انتخاب و تأثیر این سیاست‏ ها با استفاده از نوعی مدل برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP_GME) بررسی گردید. بررسی تأثیر کاهش برداشت آب نشان داد که این سیاست‌ اگرچه می‌تواند باعث ایجاد تعادل در برداشت آب گردد و مصرف انرژی را تا 25 درصد کاهش دهد اما موجب کاهش تولید محصولات مهمی مانند گندم و افزایش هزینه‌های اجتماعی بخصوص کاهش درآمد کشاورزان و افزایش واردات می‏شود. به‌طوری که هزینه‌های اجتماعی را بین 20 تا 43 درصد افزایش داده و هزینه هر متر مکعب آب صرفه‌جویی شده بین 4540 تا 6360 ریال خواهد بود. جایگزینی سامانه‌های جدید بجای قدیمی و افزایش راندمان آبیاری در حد پتانسیل بدون افزایش سطح زیر کشت، کسری مخزن را 94 درصد کاهش می‌دهد. با وجودی که بستن چاه‌های غیرمجاز از الزامات قانونی است اما اجرای آن نمی‌تواند موجب ایجاد تعادل در برداشت شود. جهت کسب نتیجه مطلوب لازم است تا ضمن بستن چاه‌های غیرمجاز نسبت به کاهش تدریجی پروانه چاه‌های مجاز اقدام نموده و با اعطای تسهیلات و خدمات مشاوره‌ای کشاورزان را در جهت افزایش راندمان یاری نمود.