Kız-Kadın Kimliğinin Oluşumu ve Kadına Bakış Bağlamında Toplumsal Algıya Yön Veren Atasözleri

• Main Author: Nilgün Aydın
• Format: Article
• Language: Turkish
• Published: Selçuk University 2018-06-01
• Series: Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
• Subjects: Sözlü kültür; atasözü; kadın; toplumsal bellek; kültürel bellek
• Online Access: http://sefad.selcuk.edu.tr/sefad/article/view/887/708
• ISSN: 1300-4921; 2458-908X

Her milletin, derinliği, eskiliği, yeniliği tartışılmaksızın sosyal hayat içinde var olan veya izleri görülen kültürel kodları bulunmaktadır. Bu kodlar, en eski çağlardan beri toplumsal algıyı yöneten ve yönlendiren gizli işlevlere sahiptir. Halkbiliminin inceleme alanına giren her ürün aslında ait olduğu milletin; hayata bakışını, algısını, felsefesini, inancını, müziğini, estetik anlayışını, topyekûn kültürel kodlarını taşıyıp yansıtmaktadır. Fakat sözel edebiyat ürünü olan atasözlerinin diğer türlere göre toplumsal kimliği inşa ve toplumsal algıya etki bağlamında daha belirgin bir işlevi olduğu düşünülmektedir. Atasözleri, kadim zamanlardan bu yana oluşmuş tecrübelerin aktarılmasında, ataların da içinde yaşadığı sosyo-kültürel ortamın getirileri dâhilinde ortaya çıkmış ve sosyal psikolojiyi de yansıtan vazifeler üstlenmiştir. Bu açıdan bakıldığında çalışmada, atasözlerinin incelenebileceği onlarca husus arasından ‘kadın’ ve ‘kadın algısı’ eksenli bir konu tercih edilmiştir. Türk kültüründe kız (bekâret olgusu) ve kadın algısı her zaman var olmakla birlikte, anaerkil bir yapıdan ataerkil yapıya geçiş serüveninde kadının konumu ve toplumun kadın algısı değişip dönüşmüş, toplumsal hayatla birlikte farklılaşmış, bu değişim atasözlerine de yansımıştır. Buradan hareketle en eski kaynaklardan başlamak üzere atasözü kitapları, derleme kayıtları taranmış ve konuyla ilgili atasözleri belirlenmiştir. Çalışmada, elde edilen veriler, ‘toplumsal bellek’-‘kültürel bellek’ ekseninde değerlendirilerek, atasözlerinin kız-kadın kimliğinin inşası ve algılanması bakımından taşıdığı mesajlar ile toplumun bilinçaltına etki ediş şekli çeşitli açılardan irdelenmeye çalışılmıştır.