Sadaka-i Sultânî Defterine Göre Havâss-ı Refîa’da Mahalleler ve Fakirleri

• Main Author: Tahsin HAZIRBULAN
• Format: Article
• Language: English
• Published: Celal Öney 2020-03-01
• Series: Journal of History and Future
• Subjects: osmanlı; i̇stanbul; eyüb sultan; mahalle; sadaka
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1022346
• ISSN: 2458-7672; 2458-7672

Gerçek ve doğruluk anlamlarına karşılık olarak kullanılabilen “sıdk” kökünden türetilen “sadaka” kelimesi, dinî bir vecibeye yüklenmiş yardım, yardımlaşma, gönüllü bağış vb. olarak nitelendirilebilecek davranışların geneli için kullanılmaktadır. İslam inancı, toplumda görülen yoksulluk ve düşkünlüğün ortadan kaldırılması için gerek ferdî gerekse toplumsal olarak mücadele etmeyi bir görev olarak görmüştür. Bu anlayış nedeniyle yoksula ve ihtiyaç sahiplerine yardım etmek, fakirleri ve yolda kalmışları doyurmak ve barındırmak ibadet olarak nitelendirmiştir. Osmanlı Devleti idaresinde kurulan vakıflarda söz konusu amaçları gerçekleştirme amacıyla kurulmuştur. Bununla birlikte imparatorluğun her noktasında bulunan tekke ve zaviyelerde bu gruplarla ilgilenmeyi kendileri için bir görev olarak kabul etmişlerdir. Osmanlı Sultanları ve hanedanın diğer üyeleri de kurduğu vakıflarla bu organizasyon içerisinde bulunmuşlardır. Vakıfların haricinde Osmanlı sultanları bayram, düğün, cenaze, sefer, zafer vb. gibi durumlarda özellikle İstanbul halkına bağış veya ihsanlarda bulunmuştur. Özellikle sultanların çıktıkları ilk seferlerde saray efradına ve fakirlere dağıtılmak üzere sadaka ve ihsanlarda bulunması belgelere yansımıştır. 1246/1859 tarihli defter Sultanların “sadaka” anlayışlarının bir yansımasıdır. Payitaht’ın üç beldesinden birisi olan Eyüb Sultan önemli bir dinî merkezdir. Makalemizde bu belde sınırlarında ki mahalle, kasaba ve karyelerinde sadaka verilen şahısların künye bilgileri ile “Osmanlı İmparatorluğunda Sadaka” ve “Sultan Sadakaları” hakkında bilgiler verilecektir.