نقد کتاب: هفت اقلیم «عقل» در روش‌شناسی حقوق بین‌الملل نگاهی تحلیلی به کتاب «سیر عقل در منظومه حقوق بین‌الملل»

• Main Author: گودرز افتخار جهرمی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: CILA 2019-04-01
• Series: Majallah-i Huqūqī-i Biyn/al-milalī-i
• Subjects: روش‌شناسی حقوقی; روش; حقوق بین‌الملل
• Online Access: http://www.cilamag.ir/article_35089_d0691c0bc21c082d18f7f0fecac0c94e.pdf

روش‌شناسی حقوقی علمی است که از «شکل حقوق» سخن می‌گوید و به «ماهیت» آن کاری ندارد. ازاین­رو «مکانیک حقوق» یعنی مجموعه نیروهایی را که در شکل‌گیری و رشد و تحول حقوق دارای سهمی مؤثر دارند بررسی و تشریح می‌کند.<br /> روش‌شناسی به همان اندازه که به روش‌های عملی مجالس قانونگذاری منعطف است، به روش‌های مورد عمل محاکم و مراجع اداری نیز توجه کامل دارد. اصولاً روش‌شناسی به تمامی آنچه به راه­حل مسائل کمک کند علاقه‌مند است. بنابراین، به خود مسائل و راه‌حل‌ها اعتنا ندارد، بلکه به عوامل مؤثر در شناخت مسائل و راه‌حل‌ها متوجه است.<br /> در دوران حاضر که هر جامعه با زیادت، بی‌ثباتی و گاه تناقض قواعد و مقررات حقوقی روبه­روست، و مشکلات فنی و اجتماعیِ ناشی از تفسیر نظام‌های مختلف حقوقی اعم از بین‌المللی و ملّی همچنان برجاست، شناسایی و اجرای روش‌های «حقوق» بسیار ضروری است. این روش‌ها در تشخیص حد و حدود دعاوی و استنباط راه‌حل‌ها و چگونگی اقامه دلایل طرف‌های دعوا، شیوه مذاکره شاغلان حرفه‌ای حقوقی و نحوه تنظیم یا انعقاد قراردادها از اهمیت فراوان برخوردارند. در پهنه گسترده حقوق بین‌الملل نیز دیری است که قواعد و مقررات حقوقی دچار تورمی افسارگسیخته شده است. در چنین وضع و حالی به همان اندازه که حوزه‌های مختلف اجتماعی با «حقوق» به نظم کشیده شده و در نتیجه، قواعد بی‌شماری پدید آمده است، حجم آرا، نظرها و ارزیابی‌های علمی نیز بسیار بالا رفته است. ازاین‌رو پرداختن به این روش‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.<br /> <em>در قلمرو روش­شناسی حقوقی، ایرینگ</em>، <em>پورتالیس</em>، <em>ژنی</em>، <em>دموگ</em><em>،</em> کلاً طلایه‌داران این علم به شمار می‌آیند. نیز آثار علمی <em>کاستبرگ</em>، <em>برژل</em>، مارتن، <em>بوس</em>، <em>کورتِن</em> که در چند دهه اخیر نگاشته شده‌اند از رشد و توسعه این شاخه علمی در قلمرو حقوق بین‌الملل خبر می‌دهند. در ایران تا کنون درباره روش‌شناسی حقوقی، تحقیقی جدّی به عمل نیامده است. به نظر می‌رسد که کتاب <em>سیری در منظومه حقوق بین‌الملل</em> تا حدودی این خلأ را پُر کرده باشد. این مقاله خواهد کوشید این کتاب را که در هفت فصل تدوین شده است به­طور مختصر تحلیل کند.