به‌کارگیری روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره در ارزیابی مخاطرات زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی شادگان، خورالامیه و خورموسی

• Main Authors: سمیرا جعفری آذر, غلامرضا سبزقبایی, مرتضی توکلی, سولماز دشتی
• Format: Article
• Language: English
• Published: Ferdowsi University of Mashhad 2018-01-01
• Series: جغرافیا و مخاطرات محیطی
• Subjects: ارزیابی مخاطرات; زیست‌محیطی; تالاب بین‌المللی; تصمیم‌گیری چندمعیاره
• Online Access: https://geoeh.um.ac.ir/article_31824_7092e64215e827a6718dd229ab68b6fc.pdf
• ISSN: 2322-1682; 2383-3076

وجود تالاب‌ها و پهنه‌های آبی منحصربه‌فردی نظیر تالاب بین‌المللی شادگان، خورالامیه و خورموسی با ویژگی‌های خاص علاوه بر اینکه یک ثروت ملی به شمار می‌آیند، از جایگاه و اهمیت محلی، ملی و بین-المللی برخوردار می‌باشند؛ اما متأسفانه این اکوسیستم‌ها امروزه با تنگناهای بسیاری از جمله ریسک‌های ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی همراه هستند؛ بنابراین با توجه به اهمیت حفاظت از محیط-زیست بالأخص اکوسیستم‌های آبی و تالاب‌ها، این تحقیق در سال 1394 با هدف شناسایی عوامل تخریب و تهدید تالاب بین‌المللی شادگان، خورالامیه و خورموسی به‌منظور وضع قوانین کارآمد و اتخاذ مکانیسم‌های مناسب در برخورد با تخریب‌کنندگان و مدیریت صحیح و پایدار، صورت پذیرفت. بدین منظور ابتدا با استفاده از تکنیک دلفی ریسک‌های شاخص تالاب شناسایی و به‌منظور رتبه‌بندی و مشخص نمودن اولویت عوامل تهدید، از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره AHP و TOPSIS استفاده گردید. نتایج اولویت‌بندی 35 عامل ریسک در دو گروه طبیعی و زیست‌محیطی (ریسک‌های فیزیکوشیمیایی، بیولوژیکی، اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی) بر اساس سه شاخص شدت اثر، احتمال وقوع و حساسیت محیط‌ پذیرنده حاکی از آن است که به ترتیب برحسب میزان نزدیکی (CL+)، پدیده خشکسالی و تغییرات اقلیم (1)، برداشت آب در بالادست و طرح توسعه آبی (9106/0)، احداث سد در بالا دست (91/0) و آلودگی نفتی (7991/0) به ترتیب در اولویت‌های اول تا چهارم می‌باشند. همچنین نتایج نشان می‌دهد که پدیده خشکسالی و تغییرات اقلیم، برداشت آب در بالادست (طرح توسعه آبی)، احداث سد در رده بحرانی و آلودگی نفتی، پساب‌های صنعتی و تردد لنج‌، شناور و قایق‌ها در رده غیرقابل‌تحمل برای تالاب قرار دارند؛ بنابراین بدون تردید شناخت درست و دقیق عوامل تهدید‌کننده تالاب‌ها بر اساس اهمیت و میزان تأثیرگذاری آن‌ها می‌تواند زمینه را برای جلوگیری و مقابله اصولی‌تر با این عوامل و نیز تهیه و اجرای دقیق طرح‌های حفاظت از تالاب‌ها و مدیریت زیست‌محیطی آن‌ها فراهم آورد.