Oktawian Jeleński – Polak w carskim mundurze. O Rosjanach i relacjach polsko-rosyjskich w XIX wieku

• Main Author: Wiesław Caban
• Format: Article
• Language: English
• Published: Vilnius University 2018-10-01
• Series: Respectus Philologicus
• Subjects: relacje polsko-rosyjskie, XIX wiek
• Online Access: http://www.journals.vu.lt/respectus-philologicus/article/view/12096
• ISSN: 1392-8295; 2335-2388

[straipsnis lenkų kalba; santrauka anglų kalba] Oktawian Jeleński w swych „Rozmyślaniach i wspomnieniach Polaka” dokonał charakterystyki życia na prowincji wojskowych, ziemiaństwa, chłopów, kupiectwa, rosyjskich kobiet oraz duchowieństwa prawosławnego. Wiele uwagi poświęcił również relacjom polsko-rosyjskim w dobie powstania styczniowego. Wiele jego spostrzeżeń zasługuje na uwagę historyków podejmujących problematykę relacji polsko-rosyjskich w XIX wieku. Niewątpliwie Jeleński stał na pozycjach ugodowych, ale zdecydowanie poddawał krytyce wszelkie przedsięwzięcia rosyjskiego aparatu administracyjno-policyjnego, zmierzające do osłabienia ducha polskiego, zwłaszcza w Kraju Północno-Zachodnim. Jeleński wierzył w ułożenie dobrych relacji polsko-rosyjskich. Jego zdaniem na przeszkodzie stała jednakże rosyjska „patriotyczna historiografia” i propaganda uprawiana przez „Moskowskije wiedomosti” («Московские ведомости»), których redaktorem był Michaił Katkow. Wspomnienia Jeleńskiego są świadectwem na to, że Polak noszący carski mundur nie musiał się wypierać polskości i religii katolickiej.