Αναγνώριση παρελθόντων σεισμών σε αρχαιολογικές ανασκαφές : το παράδειγμα της Τράπεζας Διακοπτού

• Main Author: Μόσχου, Αγγελική
• Other Authors: Κουκουβέλας, Ιωάννης
• Language: gr
• Published: 2015
• Subjects: Αρχαιοσεισμολογία; Θέση Γιαννιά (Αιγιαλεία); Τράπεζα (Διακοπτό); Ανασκαφές; 551.220 938 3; Archaeoseismology; Giannia location; Trapeza (Diakopto); Excavations
• Online Access: http://hdl.handle.net/10889/8661

Στην παράκτια ζώνη μεταξύ των οικισμών Τράπεζας και Διακοπτού, του Δ. Αιγιαλείας, βρίσκεται η θέση Γιαννιά, όπου κατά την τελευταία πενταετία (2007-2012) διενεργήθηκε από τη ΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων μεγάλη σωστική ανασκαφική έρευνα, στο πλαίσιο της κατασκευής της νέας σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών – Πατρών. Στην ανωτέρω θέση, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σε έκταση περίπου δύο στρεμμάτων κτιριακά κατάλοιπα από έναν άγνωστο μέχρι σήμερα αρχαίο οικισμό. Σύμφωνα με τα ευρήματα της ανασκαφής ιδρύθηκε στα τέλη της αρχαϊκής εποχής (τέλη 6ου αι. π.Χ. - αρχές 5ου αι. π.Χ.) και εγκαταλείφθηκε οριστικά στους ελληνιστικούς χρόνους (μετά τα μέσα του 3ου αι. π.Χ., μέσα στο τρίτο τέταρτο του 3ου αι. π.Χ.). Πρόσφατες επιφανειακές έρευνες συνδέουν τον οικισμό με την αρχαία πόλη Βούρα και σε συνδυασμό με τα ανασκαφικά στοιχεία οδηγούν στην εκτίμηση πως πρόκειται για το επίνειό της. Ο αρχαίος οικισμός βρίσκεται στη βάση του ανατολικού τμήματος του ρήγματος της Ελίκης και προσφέρεται για την ανάλυση της πιθανής επίπτωσης του ρήγματος στην εξέλιξή του. Για να διερευνηθεί αυτή η υπόθεση στην παρούσα εργασία αναλύονται τα χαρακτηριστικά δύο εκτεταμένων στρωμάτων καταστροφής από κτίρια που κατέρρευσαν μαζί με τη στέγη τους, διαρρήξεις του εδάφους πέριξ και εντός των κτιρίων, οι συστηματικές αλλοιώσεις σε δομικά στοιχεία, επιδιορθώσεις σε κτίρια, η εύρεση χώρων με το περιεχόμενό τους άθικτο κάτω από τα ερείπια, ίχνη φωτιάς, η μεγάλη αλλαγή στο πολεοδομικό σχέδιο που ακολούθησε την πρώτη καταστροφή και η ξαφνική και οριστική εγκατάλειψη του οικισμού μετά τη δεύτερη καταστροφή. Όλα τα ανωτέρω στοιχεία καταδεικνύουν δύο καταστροφικά σεισμικά γεγονότα μέσα σε χρονικό διάστημα ίσως μόλις είκοσι-τριάντα ετών, τα οποία εντάσσονται στις δύο τελευταίες φάσεις κατοίκησης του οικισμού. Ο πρώτος σεισμός χρονολογείται στο πρώτο με δεύτερο τέταρτο του 3ου αι. π.Χ. η πιθανά μόνο μέσα στο δεύτερο τέταρτο του 3ου αι. π.Χ. και ο δεύτερος σεισμός συνέβη λίγο μετά τα μέσα του 3ου αι. π.Χ., μέσα στο τρίτο τέταρτο του ίδιου αιώνα. Επιπλέον ενδείξεις για προγενέστερους σεισμούς και άλλες καταστροφές, αν και βρέθηκαν, δεν έγινε δυνατό να διερευνηθούν από την άποψη της περιόδου εκδήλωσής τους. Επίσης, άλλα φυσικά καταστροφικά φαινόμενα που έλαβαν χώρα πιθανά σχετίζονται με την κατάχωση του οικισμού μετά την εγκατάλειψή του. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τον αρχαίο οικισμό εγείρουν νέες σκέψεις για την πληρέστερη κατανόηση της δράσης του ρήγματος της Ελίκης στους ελληνιστικούς χρόνους, αλλά και την ανάκαμψη της περιοχής μετά το διάσημο σεισμό του 373 π.Χ. Συνακόλουθα, οι νέοι σεισμοί χρονολογημένοι με μεγάλη σχετικά ακρίβεια και τεκμηριωμένοι από την παρούσα αρχαιοσεισμολογική έρευνα, θα πρέπει να προστεθούν στους καταλόγους της Ιστορικής Σεισμικότητας. Η προσφορά της αρχαιολογικής έρευνας συνεπικουρούμενη από τη γεωλογική γνώση αναδεικνύεται πολύτιμη σε έναν τόπο, όπως η Αιγιάλεια, όπου η ενεργός τεκτονική καθορίζει το παρόν και το μέλλον της.   === During the last five years (2007-2012) the ΣΤ΄ Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities proceeded to a great rescue excavation due to the construction of a new railway line from Athens to Patras on the location of Giannia which lies on the coastal zone between the settlements of Trapeza and Diakopto in Aigialeia Municipality.The excavation on the above location on an area of two thousand sq. metres revealed architectural remnants from an unknown ancient settlement. The findings are dated in the end of the archaic era (late 6th century B.C.-early 5th century BC) to the Hellenistic years (middle 3rd century BC or a bit later). The settlement was definitely deserted during the second half of the 3rd century BC, possibly in the third quarter of the 3rd century BC. A recent Archaeological field survey connects the settlement with the ancient town Voura and the excavation data lead to the estimation that it might have been its seaport. This ancient settlement is located on the footwall of the eastern segment of the Eliki fault and it is for further investigation of a possible effect of the fault on the progress of the settlement. To further explore this matter, the features of two extensive destruction layers are analysed on the presented work which is consisted of research on the collapsed roofs and walls of the buildings, faulted structures inside and around the buildings, the systematic deformations of the structures, repaired buildings, the findings of places along with their entire content under the ruins, traces of possible fire, essential change on the town planning which followed after the first destruction and the sudden and definite abandonment of the settlement after the second calamity. All the mentioned above features establish two disastrous seismic shocks within the short time of twenty to thirty years within which the last two phases of inhabitance of the settlement is identified. The first earthquake is dated in the first quarter of the 3rd century BC to the second quarter of the 3rd century BC and possibly late in the second quarter of the 3rd century BC and the second earthquake a short after the middle of the 3rd century BC in the third quarter of the 3rd century BC. Further signs for prior earthquakes and other disasters, although there were indicated, however, they were not possible to be explored regarding the time of their onset. There might also have taken place some other disastrous phenomena related to the site plunging after its abandonment. The evidence emerged from this ancient settlement raise new thoughts for a complete understanding of the activity of the Eliki fault during the Hellenistic Times and also about the resurgence of the area after the well known earthquake in 373 BC. Subsequently, the later earthquakes accurately dated and well documented by the present archaeoseismological research should be listed on the catalogues of the Historical Seismicity. The archaeological research assisted with the geological knowledge become valuable in a place such as Aigialeia where the active Tectonics define its present and its future.